TÜRK BOĞAZLAR SİSTEMİNİN TEK BÜYÜK RESİF HABİTATI
Dardanos açıklarındaki 2 bin metrekarelik alan, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinden (ÇOMÜ) uzman grubun uzun müddetli çalışmaları sonucunda 2021 yılında kuşağı tükenmekte olan Akdeniz mercanı “Cladocora caespitosa” için Türkiye’deki birinci sert mercan müdafaa alanı ilan edildi.
Bugün kimileri 100 yaşın üzerinde olduğu varsayım edilen 800 koloniye konut sahipliği yapan ve Türk boğazlar sistemindeki tek büyük resif habitatı olarak bilinen alanın etrafında balıkçılık faaliyetleri ve dalış yasaklandı.
MÜSİLAJI DALIŞ YAPARAK GÖRÜNTÜLEDİLER
Yasakların tesiriyle Dardanos açıklarındaki bölgede balıkçılık baskısı son 4 yılda azalsa da balıkçılar bölgeye çıpa atmaya, tekneyle ahtapot avcılığına devam ediyor.
Öte yandan, global ısınma ve kirlilik nedeniyle denizlerde yine yayılım gösteren müsilajın bilhassa asırlık mercanlar üzerindeki olumsuz tesiri de görülüyor. ÇOMÜ Denizcilik Meslek Yüksekokulu Öğretim Üyesi ve deniz bilimci Doç. Dr. Barış Özalp ile gerçekleştirilen dalışta, müsilajın “Cladocora caespitosa” mercan resifinde yarattığı ziyanı görüntülendi.
AVUSTRALYA’DAKİ SERT MERCAN RESİFLERİNİN TEK AKRABASI
Doç. Dr. Özalp, Dardanos açıklarında jenerasyonu tehlike altında olan Akdeniz’in tek kolonisel mercan çeşidinin hayat sürdüğünü belirterek, bu cinsin, Avustralya’daki sert mercan resif çeşitlerinin tek akrabası olarak bilindiğini söyledi.
Mercanların, kalsiyum karbonat iskelet yapısından ötürü denizde bir barınma alanı oluşturduğunu, birçok canlının beslenme, üreme ve yaşamsal faaliyetlerine takviye verdiğini aktaran Özalp, “Bunlar omurgasız canlılar, hareket edemiyorlar. Tabana bağımlı ömür sürdükleri için üzerlerine atılan ağlar kırılmasına, müsilaj ise ölmesine neden oluyor.” dedi.
“100 YAŞINDA KOLONİLERİN BULUNDUĞU MERCAN RESİFİ”
Bölgedeki birinci çalışmaların 2009 yılında başladığını söz eden Özalp, şöyle konuştu:
“Dalış sırasında evvel doğal kolonilerin hayat ortamını göstermeye çalıştım. Devamında ise ekim yaptığımız, uzunlukları 8-15 santimetreye değişiklik gösteren mercan kolonilerini görüyoruz. Transplantasyona niçin gereksinim oldu? Zira 2016’dan sonraki devirde bölgeye baskı yapan, burada jenerasyonu tehlike altında olan bir tıbbın yaşadığını bilmeyen balıkçılar vardı. 2009 yılından bugüne çalışmaların yapılması, farkındalığın artışına sebebiyet verdi. Transplantasyon projesi ve devamında gelen çalışmalar sonucunda balıkçımız da orada kaya değil, ortasında 100 yaşında kolonilerin bulunduğu mercan resifinin olduğunu öğrendi.”
“DİĞER CANILARIN DA BARINMA ORTAMINI YOK ETMİŞ OLUYORSUNUZ”
Özalp, Çanakkale’nin Akdeniz Bölgesi’nde olmamasına karşın Akdeniz orijinli ve yaşlı bir mercan kolonisine sahip olduğunu vurguladı.
Bölgede hobi maksatlı dalış yapmanın mercanların kırılmaması için yasak olduğunu belirten Özalp, “Mercanı kırdığınızda başka canlıların da barınma ortamını yok etmiş oluyorsunuz.” dedi.
Özalp, transplantasyon çalışmasının temel emelinin, avcılık nedeniyle kırıldıktan sonra ölmeyen mercanları yine ekmek olduğunu anlatarak, “2016-2017’de ekim yaptığımız mercanlar, sağlıklı ömür sürüyorlar ve büyüyorlar. Mercanların balıkçılık sebepli kırılıp kırılmadığını, ağ atan balıkçılar var mı, bunun takibini çok sıkı yapıyoruz.” tabirini kullandı.
100 YAŞ ÜZERİ 16 KOLONİ İNCELEME ALTINDA
Genç yetişkin bireylerin yaş tayin çalışmasının devam ettiğini ve yurt dışı ortaklı yaptıkları çalışmalarda 100 yaşın üzerindeki 16 koloninin inceleme altında olduğunu tabir eden Özalp, “Mercan çok yaşlı olduğu için iskeleti çürümüş. Bu nedenle tayin yapmakta zorluk çekiliyor. Farklı sistemler gerekiyor. Ayrıyeten, mercan etrafındaki omurgasızlarla ilgili müşahede çalışmaları da devam ediyor.” diye konuştu.
AĞI ÇEKERKEN KOLONİLERE HASAR VERME RİSKİ
Doç. Dr. Özalp, resif alanında paleontolojik çalışmalar da yürütüleceğini bildirdi.
1920’li yılların kolonilerinin tespit edilmesiyle paleobiyolojiyle de desteklenen çalışmaların olacağını anlatan Özalp, “Paleobiyoloji, 400 ve daha gerilere giden bir bilim alanını oluşturuyor ancak 100 yaş az bir yaş mühleti değil. O nedenle 16 koloniyi çok hassas inceliyoruz. Bu alana ağ atımı yapılsa, o koloninin üzerine ağ düşerse, ağı tekneye geri çekme anında birçok koloniye hasar verme mümkündür. Alanımız 2 bin metrekare. 700-800 metrekarelik bir alanda mercanlar belirli bölgelerde üst üste. Aşikâr bölgelerde dağınık bir yapı gösteriyorlar.” değerlendirmesinde bulundu.
“MÜSİLAJ ÇOK KALIRSA ÇAYIRLARI TAHRİP EDECEK”
Müsilajın üzerine çöktüğü omurgasız canlıyı öldürdüğüne dikkati çeken Özalp, kelamlarını şöyle tamamladı:
“2021 yılında sıkıntılı bir müsilaj olayı yaşamıştık. Artık yeniden müsilaj oluşumu görüyoruz. Son dalışta da müsilaj vardı. Hem posidonia çayırları hem mercanlar üzerinde müsilaj oluşumu var. Çok fazla kalırsa tahrip edecek diye düşünüyorum. Müsilaj, mercanları vefata götürebilir. Akıntıların da yardımıyla müsilaj ne kadar kolonilerin üzerinden uzaklaşırsa o kadar şanslıyız diyebiliriz. Mercan global ısınmadan etkilenen bir canlı mı? Evet. Bilhassa kalsiyum karbonat iskelet yapısına sahip olan bu çeşit canlılar, rastgele bir sıcaklık yükselmesinde hassasiyet gösteriyor, beyazlayıp ölebiliyor. 1,5 derecenin üzerinde sıcaklık artışı var Çanakkale Boğazı’nda. Şayet sıcaklık artışları bu türlü devam ederse bilhassa sert mercanlar ne yazık ki birinci derece etkilenecektir.”
