105 yıl evvel Vahdettin Meclis’i feshetti… Atatürk öngördü, plan yaptı ama…

Türk milletinin hatırladığında acı duyduğu günlerden biri, 11 Nisan 1920… İstanbul işgal altında, Padişah Vahdettin İngilizlerin her dediğine boyun eğiyor… İşte onlardan biri, Meclisi Mebusan’ın padişah tarafından feshedilmesiydi. Kurtuluş Savaşı’nı Meclis’le yürütecek olan Atatürk, yaşanacakları biliyordu. Başında buna ait bir plan vardı lakin arkadaşları o planlardan birine maalesef mani oldu…

Mondros Mütarekesi sonrasında, 21 Aralık 1918’de yeni seçimler yapılmak üzere Meclis’in yenilenmesi kararı alınmıştı. Yapılan seçimler sonunda Meclisi Mebusan birinci toplantısını 12 Ocak 1920’de yaptı… Misakı Ulusal kararlarını alan da bu son Meclisi Mebusan’dı. Ulusal Ant kararı da bundan iki hafta sonra oy birliği ile kabul edilmişti.

İSTANBUL’UN İŞGALİ SONRASI

Ve beklenen oldu, İngilizler 16 Mart’ta İstanbul’u işgal etti… Lakin Meclis, çalışmalarına bu koşullar altında bir müddet daha devam etti… Artık imparatorluktan geri kalanları da parçalamak, emperyalist kirli planlarını hayata geçirmek ve Türklere diz çöktürmek için Osmanlı’nın kalbine yerleşmişlerdi. İngilizlerin baskıları ağırlaştı, İngiliz Muhipleri üyesi olan Padişah Vahdettin’e her dediklerini yaptırmada sorun yaşamadılar. En kritik taleplerden biri, Osmanlı Meclisi’nin kapatılmasıydı. Padişah Meclis’in feshini çabucak imzalayıverdi.

ATATÜRK BEKLİYORDU VE TAKTİĞİ HAZIRDI

O sırada Ankara’da Temsil Heyeti’nin Başkanı olan Mustafa Kemal Paşa, bu türlü bir gelişmeyi bekliyordu. Ve hatta buna karşı atağını evvelden hazırlamıştı. Fakat Atatürk’ün İstanbul’daki yol arkadaşları, onun planını kavrayamadılar yahut yürek edemediler…

Atatürk, İstanbul’da yine açılan Meclisi Mebusan’ın başkanlığına kendisinin seçilmesini istedi. Hatta bastırdı ancak olmadı…

Başta Meclis Bakanı Rauf Orbay olmak üzere, Heyeti Temsiliye’ye bağlı milletvekilleri de kelam konusu plan için harekete geçmedi. Mustafa Kemal Paşa’nın yerine Reşat Hikmet’i lider seçtiler.

Bununla birlikte birebir süreçte Heyeti Temsiliye’ye bağlı milletvekillerinin Ankara’ya gitmesini ve toplantı yapılmasını da engellediler.

Neden gitmesi güç, hatta imkansız olan olan İstanbul’daki Meclis’te lider olmak istedi… Atatürk ihtilalden sonra yazdığı Nutuk’ta bunun nedenini, yaşanan süreci ve sorumluları anlattı… Şöyle dedi:

‘BENİ MECLİS BAŞKANI SEÇİN’

“Ben, Meclisi Mebusan’ın İstanbul’da tecavüze uğrayacağını, dağılacağını kesinlikle bekliyordum. Bu takdirde, girişilecek önlemi de kararlaştırmıştım. Hazırlığımız ve tertibatımız da başlamıştı. Ankara’da toplanmak…

“İşte bu vazifeyi yaparken, milletçe yanlış anlaşılmaya yol açmamak için önlem olarak da bir şey düşünmüştüm. Meclisi Mebusan Riyasetine seçilmek.

“Bundan amaç, dağıtılan mebusları Meclisi Mebusan Reisi sıfat ve salahiyetiyle davet etmekti. Gerçi bu önlem, fakat görünüşü korumada ve süreksiz olarak yararlı idi. Ama, her halde buhranlı vakitlerde, yararı süreksiz olsa da, her türlü önlemin alınmış olması gereksiz sayılamaz…

İSTANBUL’A GİTMEYECEKTİM

“Hakikatte, İstanbul’a gitmeyecektim. Ama bunu itiraf etmeksizin vakit kazanacak ve süreksiz olarak ortada yokmuşum üzere vaziyet ve muamele tanzim olunacak ve Meclis, reis vekilleri vasıtasıyla yönetim olunacaktı.

“Bu önlemin tatbiki, bittabi, Meclis’e giden, gerçek vaziyeti idrak etmiş olması lazım gelen arkadaşların çaba ve mesaisiyle olabilecekti. Efendiler, bu hususu, icap eden zevata söyledim. Fikir ve görüşümü uygun buldular. Bu yolda çalışacaklarını vaat ve temin ederek İstanbul’a gittiler. Ancak, pek müstesna, tahminen bir yahut iki arkadaştan oburunun, bu fikri söylem dahi etmediklerini öğrendim.

MUSTAFA KEMAL’E İTİRAZ EDENLER

“Bu sorunda hâkim olan bir muhakeme ve mantık şu imiş: Bu kadar milletvekilleri içinde Meclis Reisi olacak liyakatte bir adam dahi yok mudur ki, hazır olmayan bir mebusu giyaben reis seçeceğiz… Meclis’i teşkil eden kıymetli üyeleri bu kadar liyakatsiz göstermek, yabancıların gözünde makus etki yapmaz mı? Öbür bir mantık da: Meclis Riyasetine Kuvayi Ulusala Reisi’ni seçmek, daha birinci günden Meclis üzerine kuşku ve tecavüzü çekmeye vesile vermektir.

“Akıllı işi olamaz. Bu nevi muhakeme ve mantık yapanların pek de uzak beşerler olmadığını görenler, susmayı tercih eylemişler…

ATATÜRK YERİNE REŞAT HİKMET BEY

“… bu sıkıntı üzerinde görüşülmeye başlandığı günlerde, 28 Ocak 1920 ve 1 Şubat 1920 tarihlerinde Rauf Bey’in vuku bulan bildirimlerinde, birtakım fikirlerden sonra, “biz pek büyük sakınca doğuracak olan bu hususu ileri sürmekten vazgeçiyoruz” denmekte.

“Şeref Bey, seçilmenizin yararlarından bahsetti… Seçim konusunda oyların bölüneceği, tekrar katiyetle anlaşıldığından, milletin başında, Ulusal Meclis’e gözcü olarak kalmayı zati tercih buyurdukları tarafımızdan söylenerek alkışlarla hakkı samilerinde samimane tezahürata şahit olundu. Genel toplantıda Reşat Hikmet Bey birinci reis ve Hüseyin Kâzım Bey birinci ve Hoca Abdülâziz Mecdi Efendi ikinci reis vekili seçildi” haberi verilmekte idi.

RAUF ORBAY’A MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN YANITI

“…Efendiler, Rauf Bey’in riyaset sıkıntısına ilişkin izahatına verdiğim karşılıkta demiştim ki: “Ortaya konulan sakıncalar evvelce etraflıca düşünülen şeylerdir. Benim riyasetimi kelam konusu eden sebepler malumdur: Kuvayi Milliye’nin millet tarafından kabul edildiğini teyit etmek, Meclis fesholunduğu halde riyasete ilişkin görevleri emniyetle yapmak, hayatımızla uyuşmaz bir barış teklifi karşısında ulusal ayaklanma yapılırsa riyaset vaziyetiyle milletin maddi ve manevi kuvvetlerini müdafaaya yöneltmek fikirleridir. Değerlendirmenizden, müdafaayla alakalı bu sebeplerin, bugün İstanbul muhitinde ihmal edilebilir sayıldığı anlaşılıyor. Şayet görüşte isabet etmemekten ulusal müdafaada bugün ve gelecekte noksan hasıl olursa, mesuliyet yanılgı edenlere ilişkin olur. Şahsen benim bu konuda rahat olduğumu temine hacet yoktur.”

Osman Erbil